Die uitspraak is van kerkvader Augustinus (354-430). Hij zag met eigen ogen het machtige Romeinse
rijk onder gaan. Toch geloofde hij: God wil deze wereld nog niet aan de ondergang prijsgeven, wij zijn
Hem te lief. Daarom mogen wij, bij alle terechte kritiek op slechte overheden en leiders, die liefde voor
onze wereld niet uit het oog verliezen. Mensen klaagden: ‘Het zijn slechte tijden, het zijn moeilijke tijden!’
‘Ja’, zegt Augustinus daarop, ‘keizers, rijken en tijden gaan ten onder. Wees daarom liever zelf goed,
dan worden de tijden ook goed. Wees zelf een baken van moed en hoop, want wij zijn de tijden’.
We kunnen pessimistisch worden over de kans dat onze aarde bij alle klimaatschade intact blijft.
Of over de kansen op duurzame vrede voor Oekraïne en voor Europa, als we kijken naar Poetins
Rusland en naar Trumps Amerika. Toch zijn er nog leiders, partijen en burgers in Europa en Oekraïne
die zich verzetten tegen onrecht. Die blijven geloven in recht en vrede, in behoud van de aarde. Die
daarvoor willen strijden. Overal: ook in Amerika, in Israël, onder Palestijnen, zelfs in Rusland zijn die
mensen er. Al worden en zijn ze naar de achtergrond gedrongen of verdreven.
De wereld is een dorp geworden, we zijn allemaal mens en met elkaar en de natuur verweven. Wat wij
hier in Nederland en in Borne doen, de houding van ieder van ons, heeft effect op het grotere geheel.
Rechtvaardigheid ziet steeds verder dan eigenbelang, zoekt en vindt solidariteit en
bondgenootschappen. Al kost het soms een lange adem.
Om goed te leven is moed nodig, wijsheid, beheersing en rechtvaardigheid. Samen met geloof, hoop en
liefde zijn dat zeven ‘kardinale’ deugden waar het om draait. Bij wie ons mogen leiden en bij onszelf. Dat
betekent levenslang leren, met vallen en opstaan. Van bv leraren, familie en vrienden. Van wie ons
voorgingen en voorgaan. Mensen ook die in tijden van oorlog en crisis dapper hun nek uit durfden
steken, geduldig zorgden voor elkaar. Niet ontmoedigd ten onder gingen aan klagen. Of, zoals
verzetsstrijder Bonhoeffer (1906-1945) het zei: bidden, het goede doen en (volhardend) wachten op
Gods tijd.
ds Arie Gootjes
Eind vorig jaar hield prof. Beatrice de Graaf een lezing met als titel: ‘Wij zijn de tijden. Geschiedenis in
crisistijd’. In het zondagse tv-programma ‘Buitenhof’ had Pieter Jan Hagens begin januari een
inspirerend interview met haar. Het is terug te zien op internet.